Leestijd 10 - 15 minuten
Het ingezonden stuk van het Eindhovense raadslid Dré Rennenberg over zijn visie op de bestuurlijke toekomst van de regio was duidelijk: zo gauw mogelijk komen tot gemeentelijke herindeling, voeg de 21 gemeenten maar samen tot een Groot-Eindhoven. Dat is in ons aller belang. Hij was er al bij, toen een herindelingsvoorstel in de jaren ’90 stukliep, omdat naar zijn idee elke gemeente het beter dacht te weten en ging voor eigenbelang. Waardoor er uiteindelijk niets gebeurde. Maar niets doen is nu geen optie meer volgens hem.
Even de feiten rustig op een rij vanuit mijn perspectief. Want ook ik was er politiek al bij vanaf 1994! Het herindelingsvoorstel, dat destijds als eerste op tafel lag, betrof een samenvoeging van Eindhoven, Veldhoven en Son. Dat zijn 3 gemeenten, geen 21. Toch wezenlijk iets anders, lijkt mij! En waarom was er toen verzet (vooral vanuit Veldhoven) tegen dit plan? Omdat Veldhoven met haar grote buurman net daarvoor in 1996 een bestuurlijke deal had gesloten: het vliegveld en Meerhoven gingen naar Eindhoven in ruil voor de belofte om Veldhoven zelfstandig te laten blijven. Alsnog herindeling claimen was bestuurlijk dus onfatsoenlijk en gelukkig oordeelde de minister (Klaas de Vries) hierover hetzelfde. Toen daarna werd geopperd om dan maar Son, Nuenen en Waalre aan Eindhoven te gunnen, was het herindelingsverhaal al ten dode opgeschreven.
De samenwerking tussen de gemeenten rondom Eindhoven werd vanaf 2005 vervolgens gebaseerd op regionale samenwerking en georganiseerd via de zgn. BOR-afspraken. Zo zouden diverse gemeenten extra woningen gaan bouwen om het Eindhovense woningtekort mee op te vangen. De aantallen daarvoor werden destijds zelfs concreet gemaakt. Samen aan de lat staan om de woningnood te tackelen werd wel degelijk serieus genomen. Nog wat later werd deze samenwerking verder geformaliseerd in het SGE (Stedelijk Gebied Eindhoven), waarbij tot 2022 flinke stappen werden gezet door Eindhoven, haar 7 randgemeenten en Helmond om te komen tot niet-vrijblijvende afspraken op het gebied van woningbouw, bedrijfsterreinen en voorzieningen. Denk maar aan het sluiten van de eerste Woondeal in 2019 tussen Rijk, provincie en SGE.
De formele regionale samenwerking tussen de 21 gemeenten van Zuidoost Brabant binnen de SRE op andere beleidsterreinen (zoals mobiliteit) werd door het rijk in 2014 officieel beëindigd. Waarna een inderdaad tamelijk vrijblijvende en ietwat wazige MRE in het leven werd geroepen. En waar de 9 SGE-gemeenten steeds meer concrete stappen wisten te zetten met elkaar, daar bleef de MRE vooral steken in praten met weinig zichtbare resultaten. Maar toch vonden het Rijk en de nieuwe burgemeester van Eindhoven, Jeroen Dijsselbloem, de samenwerking binnen de MRE belangrijker en werd een nieuwe Woondeal afspraak niet meer met SGE maar met MRE gemaakt. Het moest weer anders! Dat leidt sowieso al tot onwenselijke vertraging. Nieuwe afspraken maken, met 21 in plaats van 9 gemeenten, kost nu eenmaal veel tijd. Ook al omdat daarmee nieuwe belangen voor het voetlicht worden gebracht, die ergens moeten landen.
Maar is herindeling met 21 gemeenten dan wél de toverformule? Welnee. Op de eerste plaats is zo’n operatie logistiek nauwelijks te managen. Dat betekent zo’n 750.000 mensen onderbrengen onder een gemeentebestuur, wat jaren gaat kosten van moeizaam ambtelijk functioneren en de snelheid van handelen – zeker in de beginjaren – niet zal bevorderen. Bovendien, hoe groter een gemeente, des te stroperiger de besluitvorming vaak wordt. Met mogelijk in de politiek het ontstaan van veel lokale lijsten, die de raad van Eindhoven gaan domineren. Waarbij het eigenbelang van de deelgemeenten waarschijnlijk een nog veel prominentere rol gaat spelen in de besluitvorming, omdat dit nu eenmaal het bestaansrecht is van die lijsten. Denk maar aan de situatie Rosmalen en ’s-Hertogenbosch een aantal jaren geleden.
Moet er iets gebeuren? Ja! Een grootschalige herindeling met 21 (!) gemeenten? Nee! Wat dan wel? Organiseer de samenwerking onder de MRE-vlag veel meer op subregionale maat, waarbij gemeenten en bestuurders elkaar inhoudelijk beter weten te vinden op het terrein van de belangrijke gemeenschappelijke zaken als woningbouw, mobiliteit, economie en (regionale) voorzieningen. Het SGE bewees wel degelijk dat dit kan. De Peel zit nu eenmaal anders in elkaar dan het Stedelijk Gebied! Zorg voor goede bestuurders, die elkaars noden en zorgen willen en kunnen begrijpen en bereid zijn daarvoor over de grenzen van de eigen gemeente heen te kijken. Die elkaar wat gunnen. Vooral ook dat laatste is belangrijk, willen we zaken voor elkaar krijgen. Met een ‘What’s in it for me’-houding alleen komen we er niet. Maar met een gemeente zo groot als de MRE evenmin.
Ik ben in 1994 politiek begonnen en ga ook stoppen in 2026, net als de heer Rennenberg. Maar ik ga zeker geen boek schrijven om nog een keer de vuile was buiten te hangen, wat hij zegt wel te zullen doen. Rancune is volgens mij een hele slechte raadgever voor ieder mens. Ik ben trots op wat we met z’n allen in deze regio al hebben bereikt in de afgelopen 100 jaar. Onze opvolgers kunnen en zullen dat verder gaan uitbouwen. Daar heb ik alle vertrouwen in.
