De sluitende meerjarenbegroting: verstandig of toch….?

In de komende zomermaanden wordt in gemeenteland door colleges en ambtelijke organisaties weer druk gewerkt aan het opstellen van de volgende meerjarenbegroting 2025-2028 (beslaat 4 kalenderjaren). Zo ook in Veldhoven. Ergens in september wordt die dan naar de raadsleden toegezonden en begin november wordt hierover vergaderd tijdens de Algemene Beschouwingen. Een jaarlijks terugkerend gebeuren.

Nu heeft de huidige coalitie – en daarmee het college – als uitgangspunt genomen, dat de meerjarenbegroting sluitend moet zijn in alle jaarschijven. M.a.w. alle jaren moeten een plus hebben. Op zichzelf lijkt dat een goed uitgangspunt, maar is dat ook zo? Daar lijkt wat GBV betreft enige nuancering toch op zijn plaats. Dat hebben we samen met de VVD vorig jaar al geprobeerd, maar toen wilde de coalitie daarvan niet weten. Misschien dit jaar dan wel? De behandeling van de Kadernota staat weer voor de deur.

Allereerst dit: om niet onder toezicht te komen van de provincie, dient de meerjarenbegroting aan tenminste een van de volgende eisen te voldoen:

1. Het eerste jaar daarvan moet in de plus staan.
2. Het laatste jaar moet in de plus staan.

Anders gezegd, alle jaarschijven positief is geen begroting vereiste. Wel moeten structurele uitgaven ook op een structurele manier gedekt zijn. In de begroting staan zowel structurele als incidentele inkomsten en uitgaven.

Waarom zou het dan in sommige situaties onverstandig kunnen zijn om alle jaarschijven in de plus te houden?

Dat zal ik proberen duidelijk te maken aan de hand van een voorbeeld. Stel je eens voor dat zonder aanvullende maatregelen de komende meerjarenbegroting van Veldhoven er als volgt uit zou komen zien:

• 2025: + € 2,1 miljoen
• 2026: + € 5,6 miljoen
• 2027: – € 1,5 miljoen
• 2028: + € 1,8 miljoen

(dit zijn fictieve maar wel voorkomende cijfers als voorbeeld)

Een dergelijke situatie zou gelet op de spelregels geen enkel probleem zijn voor de provincie. Je kunt het tekort van 2027 namelijk heel gemakkelijk opvangen uit je reserves en de begroting ziet er verder prima uit. Maar als je vasthoudt aan het eigen genoemde uitgangspunt – alle jaarschijven moeten een plus hebben -, dan moet je òf de inkomsten van de gemeente gaan verhogen zodat 2027 een positief resultaat gaat vertonen òf gaan bezuinigen op de uitgaven in dat jaar.

Dat betekent concreet dus maatregelen nemen als: de OZB, de hondenbelasting of de leges verhogen. Dan wel subsidies voor sport en cultuur verlagen, minder personeel in dienst houden of minder onderhoud aan groen, wegen en riolering plegen. Of een combinatie van dit alles. Allemaal pijnlijke ingrepen, die de inwoners linksom of rechtsom raken. En met welk doel? Voor de provinciale goedkeuring van de begroting is het niet nodig. Omdat het bovendien vaak structurele maatregelen betreft, zullen de andere jaarschijven nog grotere overschotten gaan laten zien. Meer geld op de bank van de gemeente, maar hogere lasten en/of slechtere voorzieningen voor de inwoners. Is dat wenselijk, terwijl het – nogmaals – niet nodig is.

Een mooi voorbeeld zagen we onlangs in de praktijk. Het jaar 2023 leek in Veldhoven afgesloten te gaan worden met een overschot van maar liefst € 8,7 miljoen. Een geplande grondverkoop van vele miljoenen aan het eind van het jaar kon echter pas plaatsvinden begin 2024, waardoor het uiteindelijke overschot in 2023 opeens ‘slechts’ € 3,1 miljoen bedroeg. Nog steeds positief maar het had zomaar negatief kunnen worden. Is er dan slecht begroot? Welnee, dit is gewoon iets wat nu eenmaal voorkomt. Planningen wijken dikwijls af, dat leert de praktijk. Maar ja, het voordeel hiervan: nu hebben we voor dit kalenderjaar naar verwachting ook weer een dikke plus.

Kortom, hiermee zie je dat incidentele dingen grote invloed kunnen hebben op de financiële huishouding van de gemeente. En dat het krampachtig omgaan met de begrotingscijfers niet altijd wenselijk en noodzakelijk is. Je kunt alles kapot bezuinigen, maar uiteindelijk is een begroting toch niet meer dan een voorlopige aanname. Waarbij we telkens weer het hele jaar door allerlei bijstellingen en mee- en tegenvallers voorbij zien komen, die het resultaat ingrijpend kunnen beïnvloeden. Veel belangrijker is volgens GBV toch het definitieve resultaat na de afsluiting van een jaar. Welk beeld laat de jaarrekening dan zien? Dat is hard als uitkomst.

Om daarvan een indruk te geven nog even de resultaten van de boekjaren vanaf 2012:

• Tussen 2012 en 2023 eindigden 9 jaren met een positief resultaat. Totaal bedrag: + € 20.524.000
• Alleen de jaren 2012, 2019 en 2020 lieten na afloop een negatief resultaat zien. Totaal bedrag: – € 2.328.000
• Per saldo hield de gemeente Veldhoven in deze 12 jaren ruim € 18 miljoen meer over dan begroot

GBV is en blijft voorstander van zo zorgvuldig mogelijk begroten. Maar wel met gezond verstand het totale verhaal tegen het licht blijven houden. En niet met paniekvoetbal onnodige lastenverzwaring of bezuinigingen opleggen. Natuurlijk geven resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Maar ze geven wel een indicatie, dat de noodzaak om rücksichtslos vast te houden aan het huidige coalitie-principe – alle jaarschijven moeten positief zijn – niet te allen tijde de voorkeur moet krijgen. Wij hopen dat er nu wel wordt geluisterd naar GBV.

Hans van de Looij
Raadslid GBV

Heeft u na het lezen van dit stuk vragen of interesse in politiek? Neem contact met ons op.